به گزارش اکوایران، روزنامه نیویورک‌تایمز می‌نویسد که آمریکا در قالب این طرح از ایران خواسته است تا غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند و در مقابل، یک کنسرسیوم منطقه‌ای با مشارکت چند کشور و تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایجاد شود.

طبق این گزارش، محل اجرای این پروژه می‌تواند کشورهایی مانند عمان، قزاقستان یا دیگر دولت‌های ثالث بی‌طرف باشد؛ به عبارتی، فرایند حساس غنی‌سازی از خاک ایران خارج شود، اما تحت مدیریت بین‌المللی ادامه یابد.

این طرح که ظاهراً با هدف و بازگرداندن دو طرف به مسیر دیپلماسی طراحی شده، از سوی وزیر خارجه عمان به مقامات ایرانی منتقل شده و به گفته عباس عراقچی، وزیرخارجه اکنون در حال بررسی و تدوین پاسخ خود است. با این حال، موضع رسمی تهران به‌روشنی اعلام شده: غنی‌سازی در داخل، خط قرمز جمهوری اسلامی ایران است.

برای تهران، غنی‌سازی صرفاً یک موضوع فنی یا تکنولوژیک نیست. از نگاه ایران، این فرایند بخشی از استقلال ملی، سرمایه علمی، و یکی از پشتوانه‌های مهم امنیتی کشور به شمار می‌رود. به‌ویژه با در نظر گرفتن تجربه خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، توقف کامل غنی‌سازی برای ایران نه عقلانی است، نه قابل اعتماد و نه قابل پذیرش.

تهران با اصل ایده کنسرسیوم بین‌المللی مخالفتی ندارد، اما تأکید دارد که چنین سازوکاری باید در خاک ایران شکل بگیرد. به‌عبارت دیگر، کشورهایی مانند روسیه، چین، برخی کشورهای عربی یا حتی غربی، می‌توانند در فرآیند غنی‌سازی داخل ایران مشارکت داشته باشند، مشروط بر آن‌که این روند تحت نظارت کامل آژانس و با شفافیت کامل انجام شود. چنین مدلی به گفته مقامات ایرانی، هم امکان نظارت بین‌المللی را فراهم می‌آورد و هم حق ایران برای بهره‌مندی از فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای را محفوظ می‌دارد.

البته این پیشنهاد خالی از چالش نیست. حضور کارشناسان و نهادهای خارجی در تأسیسات هسته‌ای ایران، نگرانی‌هایی را در حوزه امنیتی و اطلاعاتی برمی‌انگیزد. اما در مقام مقایسه، از دید ایران، چنین مشارکتی بسیار قابل قبول‌تر از آن است که کل فرایند غنی‌سازی به خارج از کشور منتقل شود.

در این میان، مسئله تحریم‌ها همچنان در قلب مذاکرات قرار دارد. از نگاه تهران، هرگونه توافقی تنها زمانی ارزش دارد که به رفع عملی و تضمین‌شده تحریم‌ها منجر شود. تجربه ناکام برجام و خروج آمریکا از آن، موجب شکل‌گیری بی‌اعتمادی جدی در حاکمیت ایران شده و اکنون هر توافقی باید همراه با ضمانت‌های اجرایی روشن، قابل راستی‌آزمایی و بدون ابهام باشد.

بررسی نمونه‌های مشابه در سطح بین‌المللی نشان می‌دهد که در گذشته نیز کنسرسیوم‌هایی برای فعالیت‌های هسته‌ای در برخی کشورها شکل گرفته‌اند. با این حال، تقریباً هیچ‌یک از این مدل‌ها، با توقف کامل غنی‌سازی در کشور میزبان همراه نبوده‌اند. ایران نیز بر همین اساس معتقد است که برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، باید زیرساخت، دانش، و چرخه داخلی سوخت را در اختیار داشته باشد.

مقامات ایرانی همواره بر ادامه غنی‌سازی با درصد پایین -‌مثلاً در سطح ۳.۶۷ درصدی تعیین‌شده در برجام- تأکید کرده‌اند. این میزان، هم از نظر فنی قابل استفاده در نیروگاه‌های هسته‌ای است و هم از نظر سیاسی‌-‌امنیتی، برای تهران یک نقطه تعادل به شمار می‌آید.

ایده کنسرسیوم منطقه‌ای، اگر مکمل ظرفیت‌های بومی ایران باشد، می‌تواند به باز شدن یک مسیر تازه در دیپلماسی کمک کند. اما اگر قرار باشد به عنوان جایگزین غنی‌سازی داخلی تلقی شود و به‌نظر می‌رسد نه تنها مورد پذیرش ایران قرار نخواهد گرفت، بلکه بار دیگر روند مذاکرات را با بن‌بست مواجه خواهد کرد.