پنجره‌های طلایی توسعه در حال بسته شدن است

به گزارش اکوایران؛  بسیاری از  فعالان اقتصادی معتقد حوزه تجارت خارجی  پس از تشدید تحریم ها در سال 97،  با بی‌ثباتی مزمن و عقب‌نشینی در رقابت‌های منطقه‌ای تشدید شد. امیرضا اعتمادی، فعال اقتصادی  در گفتگو با اکو ایران درباره وضعیت ایران در منطقه میگوید: ما دوره‌ای مملو از فرصت‌های از دست‌رفته داریم. 

اعتمادی به طور مشخص تر به پنج سال گذشته اشاره می‌کند و می‌افزاید: برای اقتصاد ایران، دوران فرصت‌های از دست‌رفته، بی‌ثباتی مزمن و عقب‌نشینی در رقابت منطقه‌ای بوده است. در حالی که کشورهای نفتی همسایه با اصلاحات ساختاری، سرمایه‌گذاری خارجی، تنوع‌بخشی به اقتصاد و تثبیت سیاست‌های مالی، در حال جهش هستند، اقتصاد ایران با دست‌اندازهایی مانند تحریم، بی‌تصمیمی، ناهماهنگی در سیاست‌گذاری و اتکا به پول بی‌پشتوانه دست‌وپنجه نرم می‌کند.

این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: در همین بازه زمانی، کشورهای منطقه با گشایش در سیاست خارجی، جذب منابع مالی جهانی، بهره‌گیری از مزیت‌های تکنولوژیک و تقویت زیرساخت‌ها، مسیر متفاوتی را پیموده‌اند؛ مسیری که هرچند پرچالش، اما روبه‌جلو و رشدآفرین بوده است. 

علامتی از بی‌نظمی سیاستی

او می‌گوید: بررسی تراز تجاری ایران در مقایسه با کشورهای نفت‌خیز منطقه، نشان می‌دهد که طی پنج سال گذشته، نه‌تنها صادرات غیرنفتی ایران رشد قابل توجهی نداشته بلکه ترکیب صادرات نیز از نظر ارزش افزوده و تنوع، به‌شدت آسیب‌دیده است. در حالی که عربستان و امارات سهم خود از تجارت جهانی را افزایش داده‌اند، ایران در بسیاری از بازارها به دلیل ریسک‌های سیاسی، ضعف برند ملی، عدم الحاق به کنوانسیون‌های بین‌المللی و سیاست‌های خلق‌الساعه، سهم خود را از دست داده است.

اعتمادی می‌افزاید: اگرچه ایران در دهه‌های گذشته سرمایه‌گذاری سنگینی در پروژه‌های زیرساختی مانند پتروشیمی، فولاد، راه‌آهن و سدسازی انجام داده، اما این زیرساخت‌ها به‌دلیل فقدان پیوست صادراتی، ضعف در زنجیره تأمین، و عدم هم‌راستایی با نیاز بازار جهانی، به توسعه پایدار منجر نشده‌اند. کشورهای منطقه زیرساخت‌هایی را توسعه داده‌اند که مستقیماً در خدمت رشد تجارت و اتصال به بازارهای جهانی بوده است؛ در حالی که ما هنوز با قطعی برق صنایع، نبود مواد اولیه، یا قوانین صادراتی غیرشفاف مواجهیم.

او می‌گوید: در پنج سال گذشته، بسیاری از کشورهای منطقه از جمله عربستان، امارات، قطر، ترکیه و حتی عراق، توانسته‌اند از دل بحران‌های سیاسی، پروژه‌های اقتصادی مهمی تعریف کنند. توافق‌نامه‌های انرژی با اروپا، قراردادهای زیرساختی با چین، و پیمان‌های چندجانبه با کشورهای آسیای مرکزی، بخشی از این تحولات است. ایران اما به دلیل بی‌ثباتی سیاست خارجی، عدم اطمینان حقوقی برای سرمایه‌گذاران و ناتوانی در تبدیل تفاهم‌نامه‌ها به قراردادهای اجرایی، در این رقابت عقب مانده است.

شاخص‌هایی که فریاد می‌زنند

از نگاه اعتمادی شاخص‌ها وضعیت بد کنونی را فریاد می‌زنند. او می‌افزاید: در حالی که نرخ تورم در اغلب کشورهای منطقه در محدوده ۳ تا ۷ درصد نوسان داشته، ایران با نرخ تورم متوسط سالیانه بیش از ۴۰ درصد در پنج سال گذشته، یکی از ناپایدارترین اقتصادهای منطقه بوده است. این عدد صرفاً یک آمار نیست؛ بلکه به معنای کوچک‌شدن سفره مردم، بی‌اعتمادی به پول ملی، فرار سرمایه، فرسایش طبقه متوسط و وابستگی بیش‌ازپیش معیشت مردم به یارانه‌هاست.

او می‌گوید: در شرایطی که امارات موفق به جذب بیش از ۲۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی در سال شده و عربستان با پروژه نئوم خود ده‌ها شرکت بزرگ جهانی را به سمت خود کشیده، ایران همچنان با ابهام در FATF، قطع رابطه با بسیاری از بانک‌های جهان و عدم الحاق به رژیم‌های بین‌المللی مالی و تجاری، عملاً از مسیر تجارت جهانی خارج شده است. این خروج، نه نتیجه تحریم‌ها، بلکه نتیجه تصمیم‌هایی بوده که از درون کشور گرفته شده است.

این کارشناس اقتصادی می‌افزاید: برخلاف کشورهای منطقه که سیاست خارجی خود را متوازن و چندوجهی طراحی کرده‌اند، ایران طی پنج سال گذشته عملاً تمام امیدهای خود را به شرق – مشخصاً چین و روسیه – گره زده است. این در حالی است که همان کشورهایی که با غرب روابط استراتژیک دارند، امروز در سازمان همکاری‌های شانگهای، بریکس و توافق‌های چندجانبه با چین نیز حضور دارند؛ بدون آنکه استقلال خود را از دست داده باشند. اعتماد یک‌طرفه به چین، روسیه و کشورهایی که منافع کوتاه‌مدت خود را بر شراکت پایدار ترجیح می‌دهند، باعث شده ایران در انزوایی تحمیلی گرفتار شود؛ نه از غرب حمایت مالی دریافت می‌کند و نه از شرق سرمایه‌گذاری واقعی. سیاست صحیح آن است که تعامل فعال و مصالحه‌محور با قدرت‌های اقتصادی جهان برقرار شود؛ همان‌گونه که امارات و عربستان امروز همزمان در حال امضای قراردادهای کلان با آمریکا، اروپا، چین و هند هستند.

او می‌گوید: برای سال‌ها، تحریم‌های خارجی به عنوان متهم اصلی بحران‌های اقتصادی معرفی شده‌اند؛ اما واقعیت آن است که بسیاری از مشکلات فعلی ما، ریشه در سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد داخلی دارند. از ارز ۴۲۰۰ تومانی گرفته تا قیمت‌گذاری‌های دستوری، از مداخلات دولت در بازار گرفته تا بودجه‌ریزی بر پایه درآمدهای موهوم، همه گواهی هستند بر اینکه اقتصاد ایران بیش از تحریم، از خودتحریمی ضربه دیده است. کشورهایی مانند ترکیه، مصر و حتی عراق با وجود مشکلات امنیتی یا فشارهای بین‌المللی، توانسته‌اند با اصلاحات اقتصادی داخلی، جذب سرمایه‌گذاری و کاهش فساد، مسیر رشد را حفظ کنند. ایران اما هنوز درگیر نسخه‌پیچی‌های غلط و تصمیماتی است که بیشتر به شعار شبیه‌اند تا برنامه اقتصادی.

پیشنهادهایی برای خروج از بحران

اعتمادی  پیشنهاد می‌دهد، ایران باید از رویکرد تک‌محور و بسته در سیاست خارجی فاصله بگیرد و به سمت دیپلماسی چندجانبه، فعال و توسعه‌محور حرکت کند.

او می‌گوید ضرورت دارد اصلاحات ساختاری اقتصادی شامل شفافیت در بودجه، پایان‌دادن به سیاست‌های رانتی، و ثبات در مقررات کلید بخورد.

اعتمادی می‌افزاید: بدون الحاق به نظم مالی و تجاری بین‌المللی، جذب سرمایه خارجی و توسعه صادرات غیرممکن خواهد بود. او می‌گوید: اولویت باید به کاهش تورم پایدار، افزایش بهره‌وری، احیای تولید ملی و مهار فساد داده شود.

اعتمادی می‌افزاید: ایران می‌تواند با نگاه منطقه‌ای، از ظرفیت هم‌گرایی اقتصادی با کشورهای همسایه و اتصال به زنجیره‌های ارزش منطقه‌ای بهره بگیرد.

این فعال اقتصادی می‌گوید: اقتصاد ایران نیازمند یک بازبینی عمیق، صادقانه و شجاعانه است. تا زمانی که ریشه مشکلات را در تصمیمات داخلی و نه صرفاً تحریم‌های خارجی جست‌وجو نکنیم، مسیر بازسازی اعتماد، توسعه پایدار و رفاه مردم، همچنان مسدود خواهد ماند. فرصت هنوز از دست نرفته، اما پنجره‌های طلایی همیشه باز نمی‌مانند.