مورد عجیب روبل روسیه؛ از خاکستر جنگ تا فتح قله بازار ارز

به گزارش اکوایران، در بحبوحه جنگی فرسایشی، کاهش قیمت نفت، تحریم‌های شدید و اقتصادی که در سراشیبی قرار دارد، روبل روسیه روندی صعودی به خود گرفته است. در حقیقت، طبق اعلام موسسه مالی بنک آو امریکا، روبل تاکنون بهترین عملکرد را در میان ارزهای جهان در سال جاری داشته و بیش از ۴۰ درصد تقویت شده است؛ این رشد خیره‌کننده در سال ۲۰۲۵،  بازگشتی چشمگیر نسبت به 2 سال گذشته است که طی آن، ارزش روبل به‌شدت تضعیف شده بود.

چه چیزی پشت قدرت‌گیری روبل است؟

از نظر کارشناسان بازار که سی‌ان‌بی‌سی با آن‌ها گفت‌وگو کرده است؛ تقویت روبل بیشتر از آن‌که نتیجه اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی باشد، ناشی از کنترل‌های سرمایه‌ای، سیاست‌های انقباضی و ضعف دلار آمریکا است.

برندن مک‌کنا، اقتصاددان بین‌المللی و استراتژیست ارزی در بانک ولز فارگو، سه عامل را برای رشد روبل ذکر کرده است: «بانک مرکزی روسیه نرخ بهره را در سطح بالا نگه داشته است، کنترل‌های سرمایه و محدودیت‌های ارزی را تقویت کرده  و همچنین تلاش‌هایی برای پیشرفت در مذاکرات صلح میان روسیه و اوکراین صورت گرفته است.

بانک مرکزی روسیه برای مهار تورم بالا سیاستی انقباضی اتخاذ کرده و نرخ بهره را در سطح بالای ۲۰ درصد حفظ کرده است. افزایش نرخ‌های وام‌گیری باعث شده کسب‌و‌کارهای داخلی از واردات خودداری کنند و همین امر، تقاضا برای ارزهای خارجی را کاهش داده است.

آندری ملاشنکو، اقتصاددان در شرکت مدیریت سرمایه گذاری رنسانس کپیتال معتقد است، تقاضا برای ارز خارجی از سوی واردکنندگان داخلی به‌دلیل تضعیف مصرف  کاهش یافته است و این مسئله به نفع روبل تمام شده است، چون بانک‌ها مجبور نیستند برای خرید دلار یا یوان، روبل بفروشند.

در سه‌ماهه نخست سال ۲۰۲۵، واردات کالاهای الکترونیکی مصرفی، خودرو و کامیون‌ها به‌طور گسترده‌ای انجام شد، چراکه  فعالان بازار منتظر افزایش تعرفه‌های وارداتی بودند. به گفته ملاشنکو، این مساله منجر به اشباع بازار و سپس افت تقاضای مصرف‌کنندگان شد؛ به‌ویژه در کالاهای بادوام که بخش بزرگی از واردات روسیه را تشکیل می‌دادند.

از سوی دیگر، صادرکنندگان روسی موظفند بخشی از درآمد ارزی خود را به روبل تبدیل کنند که همین موضوع تقاضا برای روبل را افزایش می‌دهد. در حالی‌که واردکنندگان به دلیل کاهش خرید کالاهای خارجی، دیگر نیازی به فروش روبل برای پرداخت ارزی ندارند.

دولت روسیه از صادرکنندگان بزرگ، به‌ویژه در صنعت نفت خواسته است تا بخشی از درآمدهای ارزی خود را به کشور بازگردانند و در بازار داخلی به روبل تبدیل کنند. طبق داده‌های بانک مرکزی روسیه، در فاصله چهار ماه نخست 2025، میزان فروش ارز خارجی توسط بزرگ‌ترین صادرکنندگان این کشور به ۴۲.۵ میلیارد دلار رسید که حدود ۶ درصد نسبت به چهار ماه قبل افزایش داشته است.

به اعتقاد استیو هنکی، استاد اقتصاد کاربردی در دانشگاه جانز هاپکینز، کاهش عرضه پول توسط بانک مرکزی نیز از روبل حمایت کرده است. به گفته او، در آگوست ۲۰۲۳، رشد نقدینگی در روسیه ۲۳.۹ درصد سالانه بوده است، اما از ژانویه این نرخ منفی شده  و اکنون به منفی ۱.۱۹ درصد در سال رسیده است.

مک‌کنا از ولز فارگو همچنین اشاره می‌کند که پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و امید به صلح میان روسیه و اوکراین نیز خوش‌بینی‌هایی به همراه داشته و تا حدودی با وجود تداوم کنترل‌های سرمایه‌ای، باعث ورود سرمایه به دارایی‌های روبلی شده است.

آیا این روند پایدار است؟

با وجود قدرت کنونی روبل، تحلیلگران هشدار می‌دهند که این روند ممکن است پایدار نباشد. قیمت نفت که یکی از ارکان صادراتی اقتصاد روسیه است، امسال روندی نزولی داشته و می‌تواند بر ورود ارز خارجی تاثیر منفی بگذارد.

به اعتقاد ملاشنکو، روبل به سقف خود نزدیک شده است و ممکن است به‌زودی نیز تضعیف شود. افت قیمت نفت احتمالا  به کاهش درآمدهای صادراتی و فروش ارزهای خارجی منجر می‌شود.

مک‌کنا نیز معتقد است در صورت دستیابی به توافق صلح، ممکن است روبل تضعیف شود، چراکه محدودیت‌های حمایتی نظیر کنترل‌های ارزی برداشته خواهد شد. به گفته او، اگر آتش‌بس یا صلح حاصل شود، روبل ممکن است به‌سرعت سقوط کند. در این سناریو، کنترل‌های سرمایه به‌طور کامل لغو و بانک مرکزی ممکن است نرخ بهره را به‌سرعت کاهش دهد.

هزینه‌های اقتصادی مسکو

تحلیلگران می‌گویند صادرکنندگان، به‌ویژه در بخش نفت، اکنون با حاشیه سود کمتری روبه‌رو هستند، زیرا قیمت جهانی نفت کاهش یافته و از همین رو روبل قوی‌تر شده است. دولت نیز تحت فشار مالی قرار دارد، چراکه کاهش قیمت نفت در کنار تقویت روبل، درآمدهای نفت و گاز را کاهش داده است.

به گفته هلی سیمولا، اقتصاددان ارشد بانک فنلاند، اقتصاد دولت روسیه به‌شدت به قیمت نفت وابسته است و درآمد نفت و گاز حدود ۳۰ درصد از بودجه فدرال را در سال ۲۰۲۴ تشکیل داده است.

ملاشنکو نیز تاکید کرد که وزارت دارایی مجبور شده تا  برای تامین هزینه‌ها بیش‌تر از صندوق رفاه ملی استفاده کند و اگر این روند ادامه یابد، ممکن است هزینه‌های غیرضروری کاهش یابد. با این حال، فراتر از تجارت نفت، روسیه عمدتا  از بازار جهانی جدا افتاده است؛ به این معنا که  تضعیف روبل هم تاثیر چندانی بر رقابت‌پذیری تجاری روسیه ندارد.