به گزارش اکوایران، کشورهای غربی قصد دارند در نشست آتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سازمان ملل، قطعنامه‌ای را پیشنهاد کنند که برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته، جمهوری اسلامی ایران را به دلیل عدم پایبندی به تعهداتش در چارچوب توافق‌نامه‌های پادمانی، ناقض این تعهدات اعلام می‌کند. این موضوع را یک دیپلمات ارشد غربی روز پنج‌شنبه به خبرگزاری آسوشیتدپرس اعلام کرد.

به نوشته اسوشیتدپرس، این اقدام در زمانی حساس صورت می‌گیرد، زیرا دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به‌دنبال دستیابی به توافقی با تهران برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران است. تاکنون چندین دور مذاکره میان دو طرف برگزار شده، اما توافقی حاصل نشده است.

به گفته‌ این دیپلمات ارشد غربی، در این قطعنامه پیشنهادی به صورت مشترک توسط فرانسه، بریتانیا و آلمان به همراه ایالات متحده ارائه خواهد شد.

مشورت با متحدان اروپایی

در واشنگتن، وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که دولت ترامپ در حال مشورت با متحدان اروپایی درباره گام بعدی است.

در بیانیه این وزارتخانه آمده است: «ما در حال هماهنگی با شرکایمان درباره موضع خود برای نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۹ تا ۱۳ ژوئن هستیم و همه گزینه‌ها را مدنظر داریم. ما همچنان نگرانی‌های جدی درباره برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و عدم پایبندی طولانی‌مدت آن به تعهدات پادمانی‌اش داریم.»

در گزارشی که وزارت خارجه آمریکا در آوریل ۲۰۲۴ منتشر کرد، ادعا شده که «عدم تمایل ایران به ارائه پاسخ‌های کافی به سؤالات آژانس درباره احتمال وجود مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده» نقض تعهد جمهوری اسلامی ایران در پذیرش پادمان‌ها بر اساس ماده سوم معاهده NPT (پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای) محسوب می‌شود.

در پیش‌نویس قطعنامه‌ای که خبرگزاری آسوشیتدپرس به آن دست یافته، آمده است: «موارد متعدد عدم پایبندی جمهوری اسلامی ایران از سال ۲۰۱۹ در همکاری کامل و به‌موقع با آژانس درباره مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده در چندین مکان اعلام‌نشده در ایران، نقض تعهدات این کشور بر اساس توافق‌نامه پادمانی‌اش تلقی می‌شود.»

پیش‌نویس قطعنامه همچنین ادعا می‌کند که «ناتوانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ارائه تضمین مبنی بر صلح‌آمیز بودن صرف برنامه هسته‌ای ایران، سؤالاتی را ایجاد می‌کند که در حوزه صلاحیت شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار می‌گیرد، چرا که این شورا مسئول اصلی حفظ صلح و امنیت بین‌المللی است.»

در این قطعنامه از رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس، خواسته شده که «تلاش‌های خود برای اجرای این قطعنامه و قطعنامه‌های پیشین را ادامه دهد و از جمله در مورد هرگونه تحولات جدید در این زمینه مجددا گزارش ارائه کند.»

امکان تغییر متن پیش‌نویس

ممکن است پیش از ارائه رسمی پیش‌نویس، متن آن دستخوش تغییر شود، زیرا اعضای شورای حکام این امکان را دارند که پیشنهادهایی برای اصلاح آن ارائه دهند.

بر اساس تعهدات پادمانی که بخشی از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) هستند، کشورهای عضو از نظر قانونی موظف هستند تمام مواد و فعالیت‌های هسته‌ای خود را اعلام کرده و اجازه دهند بازرسان آژانس تأیید کنند که هیچ‌یک از آن‌ها به سمت اهداف غیرصلح‌آمیز منحرف نشده است.

در «گزارش جامع» آژانس که آخر هفته گذشته در اختیار کشورهای عضو قرار گرفت، نهاد نظارتی هسته‌ای سازمان ملل اعلام کرد که همکاری ایران با آژانس در مورد ردی از اورانیوم که بازرسان در چند مکان مختلف پیدا کرده‌اند و جمهوری اسلامی ایران آن مکان‌ها را به عنوان سایت هسته‌ای معرفی نکرده، «کمتر از حد رضایت‌بخش» بوده است.

آژانس از سال ۲۰۱۹ در پی دریافت پاسخ از ایران درباره منشأ و محل کنونی این مواد هسته‌ای بوده است.

مقامات غربی مظنون‌اند که این ردهای اورانیوم می‌تواند شواهدی از وجود یک برنامه محرمانه تسلیحات هسته‌ای در ایران تا سال ۲۰۰۳ باشد.

جمهوری اسلامی داشتن هرگونه برنامه تسلیحات هسته‌ای را انکار می‌کند و می‌گوید برنامه هسته‌ای‌اش کاملاً صلح‌آمیز است.

دیپلمات ارشد غربی این قطعنامه را «گامی جدی» توصیف کرد، اما افزود کشورهای غربی «در دیپلماسی را در این موضوع نبسته‌اند.» این مقام افزود: «هدف از قطعنامه این است که ایران این مسئله را حل‌وفصل کند» و به همین دلیل، در قطعنامه اشاره‌ای فوری به ارجاع عدم پایبندی ایران به شورای امنیت سازمان ملل نشده تا تحریم‌های جدیدی مطرح شود: «جمهوری اسلامی ایران یک فرصت دارد تا سرانجام به تمام درخواست‌هایی که در شش سال گذشته مطرح شده، پاسخ دهد و به تعهداتش عمل کند.»

در پیش‌نویس قطعنامه آمده است هیات حکام «بر حمایت خود از یک راه‌حل دیپلماتیک برای مشکلات ناشی از برنامه هسته‌ای ایران تأکید می‌کند، با هدف دستیابی به توافقی که تمامی نگرانی‌های بین‌المللی در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای ایران را برطرف سازد، و همه طرف‌ها را به مشارکت سازنده در مسیر دیپلماسی تشویق می‌کند.»

با این حال، در صورت عدم همکاری ایران، به گفته این دیپلمات ارشد، احتمالاً در تابستان نشست فوق‌العاده‌ای از سوی هیات حکام آژانس برگزار خواهد شد که ممکن است در آن قطعنامه‌ای تصویب شود و موضوع به شورای امنیت ارجاع داده شود.

سه کشور اروپایی پیش از این تهدید کرده‌اند که اگر جمهوری اسلامی ایران همکاری نکند، تحریم‌هایی را که در توافق هسته‌ای اولیه سال ۲۰۱۵ تعلیق شده بود، دوباره اعمال خواهند کرد. این توافق در تاریخ ۱۸ اکتبر به پایان می‌رسد.

جمهوری اسلامی ایران در گذشته در واکنش به قطعنامه‌های هیات حکام، برنامه هسته‌ای خود را گسترش داده و بازرسان آژانس را از فعالیت منع کرده است.

کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه ایران، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) به آژانس هشدار داد که از هرگونه «اقدام سیاسی و جهت‌دار» از سوی برخی اعضای هیات حکام خودداری کند، چرا که این امر می‌تواند به همکاری میان ایران و آژانس آسیب بزند.