چرا انتخابات لهستان معیاری برای موج پوپولیستی اروپا است؟

به گزارش اکوایران، انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌روی لهستان تعیین خواهد کرد که آیا این کشور پس از نزدیک به یک دهه پوپولیسم تفرقه‌برانگیز راست‌گرایانه می‌تواند به حاکمیت قانون بازگردد و همچنان به‌عنوان شریک قابل‌اعتماد در اتحادیه اروپا باقی بماند یا نه.

حزب ملی‌گرای «قانون و عدالت» که رئیس‌جمهور در حال کناره‌گیری، آندژی دودا، از آن برخاسته، به مدت هشت سال در قدرت بود. اما در اواخر سال ۲۰۲۳، ائتلاف حامی اروپا به رهبری نخست‌وزیر دونالد تاسک، به‌طور غیرمنتظره‌ای قدرت را به دست گرفت. حالا تاسک امیدوار است که یکی از متحدان میانه‌رو او وارد کاخ ریاست‌جمهوری شود و از برنامه‌های سیاسی‌اش حمایت کند. تلاش‌های تاسک برای بازسازی استانداردهای دموکراتیک بارها با وتوهای دودا متوقف شده‌اند.

به گزارش بلومبرگ، شهردار ورشو، رافائو ترزاسکوفسکی، نامزد ائتلاف مدنی تحت رهبری تاسک، در دور نخست انتخابات از رقیب خود کارول ناوروکی، نامزد حزب قانون و عدالت، پیشی گرفت. حالا این دو نامزد در دور دوم که اول ژوئن برگزار می‌شود، رودررو خواهند شد.

این انتخابات با دقت در سراسر اتحادیه اروپا دنبال می‌شود؛ چرا که کشورهای بیشتری در این بلوک، از جمله مجارستان و اسلواکی به حاکمیت پوپولیستی تن داده‌اند و نیروهای راست افراطی با بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در ایالات متحده، جسورتر شده‌اند. لهستان می‌تواند آزمونی تعیین‌کننده باشد برای اینکه آیا می‌توان روند عقب‌گرد دموکراتیک را متوقف کرد یا نه، چون این رأی‌گیری به آخرین سنگر پوپولیست‌ها در این کشور بدل شده است.

کاندیداها کجا ایستاده‌اند؟

طبق نتایج رسمی کمیسیون انتخابات در ۱۹ مه، ترزاسکوفسکی در دور اول با کسب ۳۱.۴٪ آرا از ناوروکی با ۲۹.۵٪ پیشی گرفت. چون هیچ‌کدام به حد نصاب ۵۰٪ نرسیدند، رقابت به دور دوم کشیده شد.

نتیجه این رقابت مستقیم بستگی دارد به اینکه رأی‌دهندگان نامزدهای حذف‌شده چطور در دور دوم رأی بدهند. ۱۳ نامزد در این انتخابات شرکت داشتند و نزدیک به ۲۹ میلیون لهستانی حق رأی داشتند.

ترزاسکوفسکی امیدوار است که رأی‌های متعلق به دیگر نامزدهای ائتلاف حاکم، همچنین رأی‌دهندگان میانه‌رو و چپ‌گرا، به سود او تمام شود.

در مقابل، ناوروکی در تلاش برای ایجاد تعادل از طریق جذب رأی‌دهندگان راست افراطی مانند سلاومیر منتزن و گرگورژ براون، و از سوی دیگر، پرهیز از دلسرد کردن رأی‌دهندگان میانه‌رو، است. در دور اول، این دو نامزد ملی‌گرا به شکل غافلگیرکننده‌ای سوم و چهارم شدند.

طبق نظرسنجی مؤسسه Opinia24 که پس از رأی‌گیری در ۱۸ مه منتشر شد، ترزاسکوفسکی در دور دوم با ۴۶٪ در برابر ۴۴٪ از ناوروکی پیشی دارد. در سایت پیش‌بینی Fortuna، هر دو نامزد شانس برابر داشتند.

چرا این انتخابات برای لهستان اهمیت دارد؟

هرچند مقام ریاست‌جمهوری در لهستان بیشتر نمادین است، اما حق وتوی قوانین، این سمت را به ابزاری کلیدی برای احزاب تبدیل می‌کند.

برنامه‌های داخلی دونالد تاسک از کاهش مالیات گرفته تا افزایش حمایت از اقلیت‌ها، بارها با وتوهای دودا متوقف شده‌اند. ائتلاف حاکم نیز اکثریت ۶۰٪ لازم برای عبور از وتوی ریاست‌جمهوری را در اختیار ندارد.

این موضوع، لغو اصلاحات قضایی دولت پیشین را به‌ویژه دشوار کرده است. حزب «قانون و عدالت» در زمان قدرت، کنترل سیاسی بیشتری برای انتصاب قضات به‌دست آورد، از جمله قضاتی که صحت همین انتخابات ریاست‌جمهوری را تأیید خواهند کرد. این اصلاحات با استانداردهای دموکراتیک اتحادیه اروپا در تضاد بود و نهایتاً باعث شد بروکسل صدها میلیارد یورو کمک مالی به لهستان را به حالت تعلیق درآورد.

دستاوردها و چالش‌های تاسک، و اهمیت انتخابات لهستان برای اروپا

در نخستین اقدام دوران نخست‌وزیری‌اش، دونالد تاسک توانست اتحادیه اروپا را متقاعد کند که پس از تعهد لهستان به بازگرداندن حاکمیت قانون، پرداخت کمک‌های مالی را از سر بگیرد. اما او تاکنون نتوانسته بخش زیادی از قوانین لازم برای احیای استقلال قوه قضاییه را تصویب کند، چون آندژی دودا تهدید به وتو کرده یا صراحتاً این تلاش‌ها را مسدود کرده است.

در لهستان، رئیس‌جمهور تنها می‌تواند دو دوره پنج‌ساله در قدرت باشد و اکنون که دوران دودا رو به پایان است، فرصتی برای تاسک فراهم شده. اگر رافائو ترزاسکوفسکی پیروز شود، احتمال استفاده از وتوی ریاست‌جمهوری به‌شدت کاهش می‌یابد.

در مقابل، پیروزی کارول ناوروکی می‌تواند ائتلاف تاسک را تضعیف کرده، توقف قانون‌گذاری را ادامه دهد و راه را برای بازگشت حزب «قانون و عدالت» به قدرت در انتخابات پارلمانی ۲۰۲۷ هموار کند. ریاست‌جمهوری آخرین جایگاه اجرایی باقی‌مانده برای این حزب است و از دست دادن آن، برگشت به قدرت را برای‌شان دشوارتر خواهد کرد.

علاوه بر وتو، رئیس‌جمهور اختیار امضای احکام انتصاب سفرا را دارد. حوزه‌ای که دودا با ایجاد مانع، کار دولت را سخت‌تر کرد. رئیس‌جمهور همچنین نماینده لهستان در نشست‌های ناتو است، که نقشی کلیدی در همسایگی جنگ روسیه-اوکراین دارد، و رئیس بانک مرکزی را نیز معرفی می‌کند.

چرا انتخابات لهستان برای اروپا مهم است؟

اروپا با موجی از پوپولیسم دست‌وپنجه نرم می‌کند. اگرچه احزاب سنتی میانه‌رو در رومانی و پرتغال پیروزی‌های شکننده‌ای به‌دست آوردند، اما راست افراطی همچنان حمایت قابل‌توجهی جذب کرده است.

نتیجه انتخابات لهستان می‌تواند بر امنیت کل اروپا تأثیر بگذارد. پس از تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین، لهستان به مسیر اصلی ارسال تسلیحات و کمک‌های غربی به اوکراین تبدیل شد و مرزهای خود را به روی میلیون‌ها پناهجو گشود. تلاش ترامپ برای پایان سریع جنگ، احتمالاً بدون تضمین‌های امنیتی کافی برای کی‌یف، توازن قدرت در اروپای شرقی را تهدید می‌کند.

لهستان، که قرن گذشته عمدتاً تحت سلطه کرملین بوده و هنوز از تهدید روسیه بیم دارد، می‌داند امنیت خودش و منطقه در گرو حضور مؤثر آمریکا در اروپاست. این کشور بزرگ‌ترین عضو سابق بلوک کمونیستی در اتحادیه اروپاست و از نظم جهانی پس از جنگ سرد به‌شدت بهره‌مند شده است. اقتصادش اکنون از ۸۰۰ میلیارد دلار فراتر رفته و بزرگ‌ترین اقتصاد غیریورویی اتحادیه است.

رویکرد تاسک در کنار تلاش برای حفظ رابطه خوب با ترامپ از طریق خرید تسلیحات آمریکایی و فناوری هسته‌ای، ایجاد پیوند قوی‌تر با متحدان اروپایی بوده. دودا رابطه گرمی با ترامپ داشت و رئیس‌جمهور بعدی باید بتواند این رابطه را حفظ کند.

اگر میانه‌روها برنده شوند، لهستان با جمعیت ۳۷ میلیون نفر احتمالاً نقش پررنگ‌تری در امور اروپا ایفا خواهد کرد. در سفر نمادین به کی‌یف در اوایل ماه مه، تاسک در کنار رهبران آلمان، فرانسه و بریتانیا، همبستگی اروپایی با اوکراین را به نمایش گذاشت و همچنین بلندپروازی‌های سیاسی لهستان را.

برنامه‌های انتخاباتی دو نامزد چیست؟

رافائو ترزاسکوفسکی، که پنج سال پیش به‌طور نزدیک رقابت را به دودا واگذار کرد، این بار عمدتاً با تمرکز بر مسائل امنیتی کارزار کرده است، و در موضوع مهاجرت و امنیت مرزها موضعی نسبتاً محافظه‌کارانه گرفته. این سیاستمدار ۵۳ ساله خواهان نقش پررنگ‌تر اروپا در امور دفاعی و حفظ رابطه نزدیک با واشنگتن است. او همچنین از اصلاح قوانین بسیار سختگیرانه سقط جنین در لهستان و حمایت از حقوق LGBTQ دفاع می‌کند.

کارول ناوروکی، تاریخ‌دان و رئیس مؤسسه دولتی یادبود ملی، که جرائم دوران کمونیسم را بررسی می‌کند، پیش از این رقابت انتخاباتی چهره شناخته‌شده‌ای نبود. این نامزد ۴۲ ساله، تنها فردی بود که در ماه مه با ترامپ در واشنگتن دیدار کوتاهی داشت، و آمریکا را تنها متحد قابل‌اعتماد لهستان می‌داند. او به ارزش‌های سنتی کاتولیک پایبند است و معتقد است این ارزش‌ها در خطرند، نسبت به یکپارچگی اروپا بدبین است و از رأی‌دهندگان راست افراطی ضد‌اروپایی حمایت می‌گیرد.

نتایج دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری لهستان چه زمانی اعلام خواهد شد؟

نتایج اولیه انتخابات دور دوم که در اول ژوئن ۲۰۲۵ برگزار می‌شود، معمولاً ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از پایان رأی‌گیری توسط کمیسیون انتخابات لهستان منتشر خواهد شد، یعنی انتظار می‌رود در ۲ یا ۳ ژوئن نتایج مشخص شود.