تملق یا تقابل؛ رهبران جهان چگونه با ترامپ معامله می‌کنند؟

به گزارش اکوایران، برای دونالد ترامپ، سفر اخیرش به خاورمیانه دقیقاً بازتابی بود از اینکه انتظار دارد در صحنه جهانی با او چگونه رفتار شود: با بالاترین میزان تجمل، تعهدات سرمایه‌گذاری صدها میلیارد دلاری، و ستایش‌های پرشور.

اما در حالی که رهبران ارشد خلیج فارس با خوشحالی به این خواسته‌ها پاسخ دادند، همه کشورها این مسیر را دنبال نکردند. چین با وجود تعرفه‌های تنبیهی از سوی هر دو دولت که ترس از رکود اقتصادی عمیق را برانگیخته بود، برای هفته‌ها از هرگونه تمجید یا حتی تعامل با رئیس‌جمهور آمریکا خودداری کرده بود.

اما نبود تمجید برای ترامپ اهمیتی نداشت؛ او در هر صورت عقب‌نشینی کرد. روز دوشنبه، در سواحل دریاچه ژنو، مقامات آمریکا و چین توافق کردند که تعرفه‌های وارداتی دوطرفه را به‌طور قابل توجهی کاهش دهند.

به گزارش فایننشال تایمز، اکنون تقریباً چهار ماه از بازگشت ترامپ به کاخ سفید گذشته و رهبران جهان هنوز درگیر این پرسش‌اند که چگونه باید با رئیس‌جمهور غیرقابل پیش‌بینی، ناپایدار و جاه‌طلبی که درصدد بازسازی نظم جهانی است، رفتار کنند؛ کسی که میلش به معامله‌گری از تجارت تا حل‌وفصل درگیری‌ها امتداد دارد.

برخی کشورها با تأکید بر توافق‌های اقتصادی و خوش‌خدمتی بی‌پرده به غرور ترامپ با نمایش‌های باشکوه، راه خلیج فارس را در پیش گرفته‌اند در حالی که دیگران در برابر رئیس‌جمهور ایستاده‌اند و آماده‌اند ریسک‌های بیشتری بپذیرند.

جان آلترمن، رئیس مطالعات امنیت جهانی و ژئواستراتژی در اندیشکده CSIS، می‌گوید: «بخشی از این روش شبیه پوکر است. پوکر فقط بازی نیست؛ بخش مهمش این است که بتوانی دست آدم‌هایی که با آن‌ها بازی می‌کنی را بخوانی… و ترامپ این را خیلی شخصی کرده. کشورهای مختلف با ابزارها و منافع متفاوت، دنبال رسیدن به چیزهای متفاوتی هستند.»

مثلاً بریتانیا در مسیر آرام‌ کردن ترامپ پیش‌قدم بوده و موفق شده در مراحل اولیه، توافق تجاری دوجانبه‌ای به دست آورد.

با اینکه تخفیف تعرفه‌ای تنها به چند بخش محدود شد، نخست‌وزیر بریتانیا، سر کی‌یر استارمر، با افتخار به رئیس‌جمهور آمریکا گفت که این توافق «ادای احترام به رهبری شما»ست.

در مقابل، اتحادیه اروپا رویکردی متفاوت اتخاذ کرده، با این قمار که مذاکره‌ای طولانی‌مدت با واشنگتن در نهایت بیشتر به نفعش خواهد بود تا ضرر.

رهبران جهان حالا یاد گرفته‌اند که رابطه با ترامپ می‌تواند بی‌ثبات و شکننده باشد، اما قابل ترمیم هم هست.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، اکنون روابط بهتری با ترامپ دارد تا آنچه در اواخر فوریه، هنگام مشاجره عمومی و تلخ در دفتر بیضی‌شکل، دیده شد.

مارک کارنی، نخست‌وزیر کانادا، در کارزار انتخاباتی‌اش با شعارهای ضدترامپی پیروز شد، اما به نظر می‌رسد هنگام سفرش به واشنگتن اوایل همین ماه، احترام ترامپ را جلب کرده، حتی در حالی که با تمسخرهای تهدیدآمیز ترامپ برای تبدیل کانادا به ایالت پنجاه‌و‌یکم آمریکا مخالفت کرد.

پیتر راوف، مدیر مرکز اروپا و اوراسیا در مؤسسه محافظه‌کار هادسون در واشنگتن، می‌گوید: «ترامپ می‌خواهد سراغ حوزه‌هایی برود که مدت‌ها پیش به بن‌بست رسیده بودند، تا ببیند می‌تواند شرایط بهتری برای آمریکا از آن‌ها به دست بیاورد. او قطعاً ضد وضعیت موجود است، و هیچ الگو یا قالب مشخصی برای پاسخ به این طرز فکر وجود ندارد. او کاملاً راحت است با اینکه هم‌زمان چندین مذاکره را پیش ببرد، در همه آن‌ها نمایش قدرت بدهد و هرچه بتواند از آن‌ها به دست بیاورد. ولی فکر می‌کنم شرکا با حرکات متقابل سخت، خودشان را در معرض خطر قرار می‌دهند. به نظرم بهتر است که به آمریکا پیشنهاد سخاوتمندانه‌ای بدهی و با انعطاف مذاکره کنی.»

کشورهای خودکامه خلیج فارس، شاید از همان ابتدا سرنوشت‌شان این بود که بیش از هر کشور دیگری در برابر ترامپ سر تعظیم فرود آورند.

با وجود نارضایتی‌شان از سیاست‌های حمایتگرانه آمریکا نسبت به اسرائیل در جریان جنگ غزه، این کشورها دهه‌هاست که ایالات متحده را ضامن امنیت خود و یکی از اصلی‌ترین مقاصد سرمایه‌گذاری می‌دانند.

عربستان سعودی و امارات متحده عربی، به‌ویژه در دوران نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، پس از سال‌ها ناکامی و سردی در روابط با دولت اوباما، با آغوش باز از ترامپ استقبال کردند. آن‌ها همچنین بر این باورند که می‌توانند سبک معاملاتی و معامله‌محور ترامپ را مدیریت کنند و از آمادگی او برای نادیده گرفتن نقض حقوق بشر و پرهیز از انتقاد از مسائل داخلی‌شان، استقبال می‌کنند.

قطر، که در ابتدای دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ با روابطی پرتنش مواجه بود، اکنون در تلاش است جایگاه خود را بازیابد. اندکی پس از سفر ترامپ به ریاض در مه ۲۰۱۷ و سخنرانی او در نشست کشورهای اسلامی، عربستان و امارات یک تحریم منطقه‌ای بی‌سابقه علیه قطر آغاز کردند و آن را به تأمین مالی تروریسم و نزدیکی بیش از حد به تهران متهم کردند.

ترامپ نیز در آن زمان قطر را «حامی سطح بالای تروریسم» نامید، با وجود اینکه دوحه این اتهامات را رد می‌کرد و بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه را میزبانی می‌کرد.

در تازه‌ترین تلاش‌ها برای جلب نظر ترامپ، قطر پیشنهاد داده یک هواپیمای جدید در اختیار آمریکا قرار دهد تا جایگزین هواپیمای فرسوده ایر فورس وان شود، پیشنهادی که کاخ سفید در حال بررسی آن است، هرچند برخی آن را مصداقی آشکار از فساد می‌دانند.

روز چهارشنبه، هنگامی که ترامپ در دوحه با شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی، امیر قطر، دیدار کرد پس از رژه شترها و خودروهای قرمز سایبری که مسیر کاروان ریاست‌جمهوری آمریکا را تزئین کرده بودند، امیر کشور از مهارت دیپلماتیک ترامپ تمجید کرد و گفت: «می‌دانم که شما مرد صلح هستید.»

کریستوفر شیویس، مدیر پروژه سیاست‌ورزی آمریکایی در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، می‌گوید این سفر به خلیج فارس و میزبانی شاهانه‌ای که صورت گرفت دقیقاً با نیازهای دیپلماتیک ترامپ منطبق بود، چرا که پاسخگوی عطش او برای «ارتقا جایگاه اجتماعی جهانی» است.

شیویس می‌گوید: «میزانی که آن‌ها تلاش می‌کنند ترامپ را نه فقط مثل یک رئیس‌جمهور، بلکه مثل یک پادشاه مورد احترام قرار دهند احتمالاً تا حدی اثربخش است. او مثل نمونه کلاسیک یک نوکیسه ثروتمند است، یک بورژوای ثروتمند که تلاش می‌کند خودش را در میان اشراف جهانی جا بیندازد.»

در زمینه تجارت بین‌المللی، شرکای تجاری آمریکا هنوز از شوک تعرفه‌های «روز آزادی» که ترامپ اعلام کرد، خارج نشده‌اند.

کاخ سفید، نرخ پایه‌ای برابر با ۱۰ درصد برای تمامی واردات تعیین کرده و سپس بر اساس اصل «تلافی‌جویانه» (reciprocal)، تعرفه‌های اضافه‌ای بر اساس هر کشور در نظر گرفته که هر یک عدد مخصوص خود را دارند.

در مواجهه با سقوط شدید بازارهای سهام جهانی و آشفتگی در بازار اوراق قرضه، ترامپ اعمال تعرفه‌های اضافی را تا ماه ژوئیه متوقف کرد و مذاکراتی را با پایتخت‌هایی که تمایل به گفت‌وگو داشتند آغاز نمود.

اد مک‌مالن، سفیر سابق آمریکا در سوئیس در دوران نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، می‌گوید: «وقتی مردم فهمیدند رئیس‌جمهور دقیقاً چه منظوری دارد و به کجا می‌خواهد برسد، کشورها دور هم جمع شدند، راهی پیدا کردند که با بازیگران کلیدی و رئیس‌جمهور مذاکره کنند و حالا در همین نقطه هستیم.»

بریتانیا این ماه با عجله تلاش کرد اولین توافق تجاری با آمریکا را به دست آورد، به این امید که این دستاورد بتواند جایگاه متزلزل نخست‌وزیر استارمر را در میان رأی‌دهندگان داخلی تقویت کند.

با این حال، مقامات در وایت‌هال به‌طور خصوصی نگرانند که کشورهایی با صبر بیشتر ممکن است در نهایت شرایط بهتری از واشنگتن بگیرند.

مقامات بریتانیایی می‌گویند که سطح تماس‌های مستقیم بین مقامات ارشد آمریکایی و همتایان سیاسی‌شان در بریتانیا، به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از دوران دولت دموکرات قبلی است.

در حالی که دولت بریتانیا از این میزان گفت‌وگوی مستمر با واشنگتن استقبال می‌کند، در عین حال هشدار می‌دهد که پیگیری دائمی اینکه کدام چهره‌ها در حلقه درونی ترامپ بیشترین نفوذ را دارند، بسیار دشوارتر شده، چرا که میزان تأثیرگذاری متحدان ارشد ترامپ، ناپایدارتر از گذشته است.

در حوزه امنیتی، مقامات بریتانیایی معتقدند که مهم‌ترین ضرورت، جلوگیری از تسریع خروج نیروها و منابع نظامی آمریکا از اروپاست، چرا که این قاره سال‌ها زمان نیاز دارد تا مجدداً تسلیح شود. و این یعنی نباید از ترامپ یا رویکردش انتقاد کرد.

یکی از مقامات می‌گوید: «ما باید او را محکم در آغوش نگه داریم.»

در بروکسل، وحشت اولیه در واکنش به تعرفه‌های ترامپ اکنون جای خود را به رویکردی محتاطانه‌تر داده است.

رویکرد معتدل‌تر ترامپ نسبت به اوکراین در هفته‌های اخیر، پس از خصومت‌های پیشین او با کی‌یف و حمایت ظاهری‌اش از خواسته‌های گسترده روسیه برای صلح، امید اروپایی‌ها را افزایش داده که شاید در سایر حوزه‌ها، به‌ویژه تجارت، نرم‌تر عمل کند.

مقامات اتحادیه اروپا می‌گویند از تجربه مذاکرات تجاری با ترامپ تا اینجا، سه درس کلیدی گرفته‌اند که عمدتاً از مدل‌های چین و بریتانیا آموخته شده‌اند: 1. مقابله‌ به‌مثل و تحریک ترامپ نتیجه معکوس دارد، مگر آنکه آماده تحمل فشار اقتصادی بیشتری باشید.

۲. بهتر است منتظر بمانید تا ترامپ خودش آرام شود، تا اینکه از او بخواهید آرام بگیرد.

۳. عجله برای رسیدن به توافق، احتمال گرفتن توافقی بد و فاقد جزئیات را بالا می‌برد.

مقامات اروپایی می‌گویند که در حال همکاری نزدیک با شرکای هم‌فکر مانند ژاپن هستند تا اطلاعات را به اشتراک بگذارند و اقداماتشان را هماهنگ کنند، امری که با توجه به عدم وضوح تیم مذاکره‌کننده ترامپ درباره جزئیات خاص، بسیار مفید است.

یکی از مقامات اتحادیه اروپا می‌گوید: «رویکرد بریتانیا در مذاکرات، افتضاح بود. و این ثابت کرد که حرکت ما از یک رویکرد جسورانه به رویکردی محتاطانه، انتخاب درستی بوده است.»

میشل بارانوفسکی، معاون وزیر تجارت لهستان، روز پنج‌شنبه گفت که برخی نشانه‌های «امیدواری» دیده می‌شود، چرا که ما شاهد عناصری از کاهش تنش از سوی آمریکا هستیم. او اضافه کرد که باور دارد مذاکرات بین اتحادیه اروپا و آمریکا در حال «سریع‌تر شدن» است.

اما منابع نزدیک به ترامپ می‌گویند که اتحادیه اروپا، به رهبری اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، باید بسیار بیشتر از این‌ها تلاش کند تا مورد توجه کاخ سفید قرار گیرد، چه برسد به رسیدن به توافق.

اد مک‌مالن، سفیر سابق آمریکا، می‌گوید: «متأسفانه اتحادیه اروپا با یک معضل روبه‌روست. کشورهای مستقل اروپایی هستند که می‌خواهند مذاکره کنند، اما توسط اورزولا فون در لاین که بسیار صریح و خصمانه عمل می‌کند، عقب نگه داشته می‌شوند، و این اصلاً سازنده نیست. ای کاش او از سوئیسی‌ها و بریتانیایی‌ها درس می‌گرفت. در این موضوع، هیچ راهی برای جنگیدن با دونالد ترامپ وجود ندارد.»

دولت‌های سراسر جهان نیز در تلاش‌اند تا از تجربه چین در تعامل با ترامپ درس بگیرند.

وانگ یی‌وی، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه رنمین پکن، می‌گوید یکی از درس‌های نبرد موفق چین با ترامپ بر سر تعرفه‌ها این است که نباید او را راضی نگه داشت (appease).

او معتقد است بهترین رویکرد برای کشورهایی که حامی نظام تجارت آزاد جهانی هستند، این است که در مخالفت با سیاست‌های ترامپ متحد بمانند.

او می‌گوید: «اگر فقط یک کشور در برابر همه بایستد، هزینه‌ برای آمریکا خیلی بالاست. نمی‌شود ترامپ را راضی نگه داشت، چون اگر یک امتیاز بدهی، باز هم بیشتر می‌خواهد. پس بهتر است متحد باشید و وارد توافق‌های دوجانبه برای راضی کردن او نشوید.»

ایدانا آپیو، مدیر پورتفوی و تحلیلگر ارشد در شرکت First Eagle Investment Management در نیویورک، می‌گوید چین این درس را یاد گرفته و احتمالاً بقیه هم یاد گرفته‌اند که وقتی با ترامپ طرف هستی، باید قوی باشی و اهرم فشار داشته باشی.

او می‌گوید: «چند کشور دیگر توانایی اجرای دقیق مدل چین را ندارند چون از نظر اقتصادی قدرت چین را ندارند. اما درس اصلی این است که اگر ترامپ درد کافی احساس کند، عقب می‌کشد. بنابراین تحمل کمی درد داخلی، ممکن است ارزشش را داشته باشد. به نظرم در ابتدای ماجرا، سیاستمداران آمریکایی به اشتباه فکر می‌کردند ظرفیت تحمل درد در آمریکا از چین بیشتر است، که هر کسی چین را بشناسد، احتمالاً این فکر برایش خنده‌دار است.»

با این حال، برخی تحلیلگران تردید دارند که کشورهای دیگر بتوانند رویکرد چین را اجرا کنند.

پیتر راوف از مؤسسه هادسون می‌گوید: «چین در یک دسته‌بندی خاص خودش قرار دارد. این کشور یک رقیب ابرقدرت است که به آمریکا برای امنیت وابسته نیست. بنابراین می‌تواند در حوزه تجارت تنش ایجاد کند، به شکلی که متحدان آمریکا احتمالاً نمی‌توانند.»