مذاکرات ایران و آمریکا در دور چهارم؛ از بی‌اعتمادی تا ضرورت توافق جامع

برای بررسی چشم‌انداز این مذاکرات، اکوایران با رحمن قهرمان‌پور، تحلیل‌گر ارشد سیاست خارجی، و محمد اسلامی، کارشناس مسائل راهبردی، به گفت‌وگو پرداخته است.

زمین بازی بی‌اعتماد؛ نگاهی از منظر قهرمان‌پور

قهرمان‌پور در این گفتگو با تأکید بر عمق تاریخی اختلافات ایران و آمریکا می‌گوید: وقتی دو طرف طی ۴۷ سال گذشته انبوهی از مسائل حل‌نشده داشته‌اند، طبیعی است که دیوار بی‌اعتمادی بلند باقی بماند. زمین بازی همچنان مبتنی بر بی‌اعتمادی است.

او تأکید می‌کند که انگیزه پیشبرد مذاکرات بیشتر از آنکه «ایجابی» و مبتنی بر اراده حل مسائل باشد، «سلبی» است؛ یعنی برای جلوگیری از وخامت اوضاع، طرفین ناچار به تعامل هستند.

قهرمان‌پور همچنین با اشاره به تجربه دولت ترامپ، نگاه خوشبینانه به امکان مذاکره در آن دوران را رد کرده و می‌گوید: من وزن نیاز ترامپ به مذاکره با ایران را بالا نمی‌بینم. سیاست او مبتنی بر دیپلماسیِ اجبار بود؛ دیپلماسی‌ای که با تهدید همراه است، نه تعامل.

او هشدار می‌دهد که توافق موقت اگر به توافقی جامع منتهی نشود، می‌تواند به عاملی فرسایشی و خطرناک بدل شود: اگر توافق موقت حاصل شود اما به توافقی جامع منتهی نگردد، نتیجه‌اش چیزی جز استخوانی در زخم نخواهد بود. باید دید اجماعی که امروز در سطح حاکمیت برای توافق موقت شکل گرفته، در مسیر توافق جامع هم ادامه خواهد داشت یا نه.

قهرمان‌پور همچنین به اظهارات اخیر وزیر خارجه فرانسه اشاره می‌کند: صحبت وزیر خارجه فرانسه درباره احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه را باید جدی گرفت. این صرفاً بازی "پلیس خوب – پلیس بد" نیست، بلکه حاوی پیام‌هایی روشن به تهران است.

توافق، مسئله حاکمیت است؛ تحلیل محمد اسلامی

در ادامه، محمد اسلامی با اشاره به تغییر رویکرد ایران در مذاکره با آمریکا تأکید می‌کند: در ۴۰ سال گذشته، مسئله گفت‌وگو با آمریکا مسئله‌ای در سطح دولت‌ها بود. امروز اما این موضوع به سطح حاکمیت منتقل شده است.

او با اشاره به ناکامی سیاست فشار حداکثری آمریکا می‌گوید:سیاست آمریکا برای تغییر رفتار ایران از طریق تحریم‌ها نتیجه‌ای نداشته، اگرچه نمی‌توان منکر اثرگذاری نسبی تحریم‌ها بود.

اسلامی معتقد است که شرایط برای توافق، بیش از هر زمان دیگری در چهار دهه گذشته فراهم است و تأکید دارد: آنچه اکنون در ذهن دو طرف وجود دارد، فراتر از برجام است؛ به‌ویژه در حوزه اقتصادی. راهی جز این نیست که منافع اقتصادی ایران و منطقه با یک توافق سیاسی – امنیتی گره بخورد.

او همچنین هشدار می‌دهد که اگر تحریم‌هایی که رفع می‌شوند همان تحریم‌های لغوشده در برجام باشند، نمی‌توان انتظار تحول جدی داشت: در چنین شرایطی، عملاً اتفاق خاصی نیفتاده است.

اسلامی در پایان به تحولی کم‌سابقه اشاره می‌کند: این اتفاق کمی نیست که در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، وزیر خارجه به‌طور علنی پیشنهاد دهد که آمریکا می‌تواند در صنعت هسته‌ای ایران سرمایه‌گذاری کند. این نشان‌دهنده تغییر گفتمان و سطحی تازه از تعاملات بالقوه است.