تصویری متفاوت از تورم یک سفره ساده؛ تورم کل از تورم حداقل معیشت جلو زد

به گزارش اکوایران، تورم یکی از رایج‌ترین شاخص‌های اقتصادی برای سنجش وضعیت قیمت‌ها است اما بجز آن، شاخص‌های ترکیبی دیگری وجود دارد که می‌تواند به شکل متفاوتی تغییر قیمت‌ها را منعکس کند. اگر چه که این شاخص‌ها جایگزین قطعی برای شاخص تورم نیستند اما می‌توانند به درک ابعاد تازه‌تری از تغییرات قیمتی کمک کنند. شاخص معیشتی حداقل خوراکی اکوایران یکی از این شاخص‌های ترکیبی است که نشان می‌دهد اگر یک نفر در طول ماه بخواهد تغذیه‌ای داشته باشد که به سلامتش آسیبی نرساند چقدر باید هزینه کند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در اردیبهشت ماه، رشد ماهانه این شاخص مثبت بوده اما در سطحی پایین‌تر از فروردین قرار گرفته است (سرعت افزایش قیمت سبد کم شده است). همچنین، میزان رشد ماهانه قیمت این سبد کمتر و ضعیف‌تر از تورم ماهانه کل کشور بوده است.

سبد حداقل معیشت خوراکی اکوایران

اگر انسان خواهان تجربه یک زندگی سالم است، نباید خوراک خود را از حد مشخصی کمتر کند. به بیان دیگر، برای داشتن بدن سالم و مبتلانشدن به سوء تغذیه، باید مقدار مشخصی از هر ماده غذایی به صورت روزانه مصرف شود. این مقدار مشخص، حداقلی از خوراک است که اگر مصرف شود می‌تواند جلوی بیماری‌های ناشی از فقر غذایی و سوء تغذیه را بگیرد.

 با توجه به این اهمیت، مراکز علمی پیشروی کشور از جمله انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی و دانشکده علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران، الگویی به نام «سبد غذایی بهینه» طراحی کرده‌اند که ترکیبی دقیق از گروه‌های غذایی ضروری را برای پوشش نیازهای روزانه بدن ارائه می‌دهد. اکوایران با بهره‌گیری از این الگوی غذایی، سبدی را طراحی کرده که دربرگیرنده نیازهای اساسی خوراکی هر فرد در طول یک ماه است.

سبد پیشنهادی اکوایران با ۱۳ گروه کالایی، نیازهای تغذیه‌ای اشاره شده در سبد انستیتو تغذیه را پوشش می‌دهد، اما ابهام در کیفیت اقلام —مانند توصیه به مصرف روزانه ۳۰ گرم حبوبات بدون اشاره به نوع یا کیفیت آن — محاسبه هزینه واقعی را به چالش تبدیل کرده است. برای رفع این پیچیدگی، از داده‌های مرکز آمار ایران استفاده شده که قیمت کالاهای خوراکی در مناطق شهری را بر پایه محصولاتی با کیفیت ثابت و مشخص محاسبه می‌کند. همچنین در این سبد، گزینه‌های اقتصادی و پرمصرف هر گروه کالایی — مانند برنج خارجی به جای برنج ایرانی، یا عدس و لپه به عنوان حبوبات ارزان‌تر و رایج در آشپزی ایرانی — در اولویت قرار گرفته‌اند. این رویکرد نه تنها هزینه تهیه سبد را به حداقل می‌رساند، بلکه تصویری واقع‌گرایانه از هزینه‌های ضروری برای تغذیه سالم اما حداقلی را ارائه می‌دهد.

بدیهی است که این سبد می‌تواند حاوی خوراکی‌های مفیدتر و متنوع‌تری باشد اما در آن صورت نمی‌توان به آن «حداقلی‌بودن هزینه» را نسبت داد.

تفاوت ماهوی این سبد با «سبد شاخص قیمت مصرف‌کننده» یا همان سبد مورد استفاده برای محاسبه تورم در مرکز آمار در دو محور اصلی قابل بررسی است. از یک سو، سبد غذایی پیشنهادی معیاری فردمحور است که تنها بر تامین حداقل نیازهای غذایی از طریق خوراکی‌های اساسی تمرکز دارد، در حالی که سبد مصرفی مرکز آمار — با در نظر گرفتن بُعد خانوار ۳.۱ نفره — تمام کالاها و خدمات مصرفی را با ضرایب اهمیت مختلف دربرمی‌گیرد و مبنای محاسبه تورم کلان اقتصادی است. از سوی دیگر، نوسانات قیمتی در سبد غذایی لزوماً با تغییرات تورم کلی هم‌جهت نیست، چرا که افزایش هزینه‌های حیاتی تغذیه ممکن است تحت تأثیر عوامل متفاوتی نسبت به سایر بخش‌های مصرفی قرار گیرد.

تغییر قیمت سبد در اردیبهشت ماه؛ کمتر از تورم ماهانه

محاسبات اکوایران حکایت از آن دارد که هزینه تامین این سبد خوراکی در اردیبهشت ماه به 3 میلیون و 223 هزار و 533 تومان رسیده است. این رقم در مقایسه با فروردین ماه 2.1 درصد و در مقایسه با اردیبهشت سال قبل 47.5 درصد رشد کرده است. به عبارت دیگر، اگر یک فرد بخواهد این سبد را در اردیبهشت 1404 خریداری کند، 2.1 درصد نسبت به فروردین و 47.5 درصد نسبت به اردیبهشت سال قبل هزینه بیشتری را برای داشتن همان سبد با همان وزن از اقلام مختلف پرداخت کرده است.

در سوی دیگر، مرکز آمار اعلام کرده که تورم ماهانه کل کشور در اردیبهشت 2.7 درصد بوده، رقمی که از رشد ماهانه هزینه سبد بالاتر بوده است. به نظر می‌رسد یکی از دلایل بالاتر بودن تورم ماهانه کل کشور از رشد ماهانه هزینه سبد اکوایران در اردیبهشت این باشد که تورم ماهانه در این ماه عمدتا متاثر از رشد قیمت‌های غیرخوراکی بوده است. 

بررسی میان‌مدت «رشد ماهانه قیمت سبد اکوایران» نیز حکایت از آن دارد که از اسفند سال گذشته یک روند نزولی در این شاخص شکل گرفته است؛ به طوری که در بهمن ماه قیمت این سبد 6.8 درصد در طول یک ماه رشد کرده اما در اسفند این نرخ به 5.7 درصد و در فروردین امسال به 4.9 درصد رسیده است. بر این اساس، رشد 2.1 درصدی قیمت در اردیبهشت قرارگرفتن این شاخص در روند نزولی را تایید می‌کند.

این روند به این معناست که از اسفند ماه تا کنون هزینه تامین حداقل خوراک برای هر فرد افزایش یافته اما به صورت مداوم از سرعت رشد آن کاسته شده که رخداد مثبتی است. با این حال، چون هنوز رشد ماهانه در کانال 2 درصد قرار دارد، نمی‌توان انتظار داشت که در صورت تداوم این نرخ تا پایان سال تورم خوراکی به کانال زیر 20 درصد دست‌ یابد.