به گزارش اکوایران، وبسایت امواج مدیا بر اساس اطلاعات به دست آمده خود مدعی شد که اگر دولت‌های اروپایی در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) علیه ایران قطعنامه محکومیت تصویب کنند، ایران احتمالاً تأسیسات جدیدی برای غنی‌سازی اورانیوم راه‌اندازی خواهد کرد. هنوز مشخص نیست که چنین تصمیمی نهایی شده یا اینکه این تأسیسات چه زمانی و کجا احداث خواهد شد.

«اشتباه راهبردی بزرگ دیگر»

این ادعا تنها چند روز پس از آن مطرح می‌شود که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، هشدار داد که «اشتباه راهبردی بزرگ دیگر» از سوی «اروپا» ایران را وادار خواهد کرد که «در برابر هرگونه نقض حقوقش واکنشی قاطع» نشان دهد. تهران در گذشته در واکنش به قطعنامه‌های سختگیرانه آژانس، سطح غنی‌سازی خود را تا ۶۰ درصد افزایش داده و سانتریفیوژهای پیشرفته‌تری را نصب کرده است. در پس‌زمینه این تحولات، تنش‌ها میان ایران و سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) افزایش یافته است. این کشورها تهدید کرده‌اند که ممکن است تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل دوباره علیه تهران اعمال شود.

در همین حال، ایران و ایالات متحده نیز در مورد غنی‌سازی دچار اختلاف هستند، اما تلاش برای دستیابی به توافقی درباره آینده برنامه هسته‌ای ایران ادامه دارد؛ موضوعی که نشان می‌دهد اعلام احتمالی ساخت یک تأسیسات غنی‌سازی جدید، می‌تواند بخشی از تلاشی برای افزایش فشار جهت رسیدن به توافق باشد.

انتقاد مدیر آژانس از عدم همکاری

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در آغاز نشست فصلی شورای حکام در ۹ ژوئن، از آنچه «عدم همکاری ایران» خواند، انتقاد کرد. گروسی تأیید کرد که آژانس ذرات اورانیوم ساخت بشر را در سایت‌های قدیمی اما اعلام‌نشده مریوان، تورقوزآباد و ورامین یافته است و گفت که ایران «به‌طور مکرر یا پاسخی نداده یا به پرسش‌های آژانس پاسخ‌های فنی و قابل‌قبول ارائه نکرده است.»

مدیرکل آژانس همچنین ایران را متهم کرد که تلاش داشته محل‌های مورد نظر را «پاک‌سازی» کند؛ اقدامی که راستی‌آزمایی را با مانع مواجه کرده و باعث شده آژانس نتواند به این نتیجه برسد که برنامه هسته‌ای ایران «کاملاً صلح‌آمیز» است.

گروسی همچنین گفت که ارزیابی‌های فنی آژانس حاکی از آن است که این سایت‌ها بخشی از «یک برنامه هسته‌ای ساختارمند و اعلام‌نشده» بوده‌اند که ایران تا اوایل دهه ۲۰۰۰ اجرا می‌کرده است.

اظهارات گروسی پس از آن مطرح شد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به درخواست دولت‌های اروپایی، گزارش «جامعی» منتشر کرد که جزئیات جدیدی درباره فعالیت‌های هسته‌ای گذشته ایران ارائه می‌دهد. این گزارش به‌عنوان مقدمه‌ای برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران تلقی می‌شود.

رافائل گروسی

در این گزارش آمده است که ایران ادعاهای مربوط به انجام فعالیت‌هایی در راستای توسعه سلاح هسته‌ای در حدود دو دهه پیش را رد کرده است. ایران در مکاتبات خود با آژانس، احتمال خرابکاری دولت‌های خارجی در سایت تورقوزآباد را «قابل توجه و کاملاً واقعی» دانسته و شواهد فیزیکی و فیلم‌هایی را ارائه کرده است. ایران درمورد یافتن ذرات اورانیوم در سایت ورامین نیز توضیحاتی مشابه ارائه کرده است.

در این میان، رسانه‌های اسرائیل در تاریخ ۹ ژوئن اعلام کردند که سازمان اطلاعات موساد اسنادی را در اختیار آژانس قرار داده که مبنای برخی تحقیقات بوده است. اگرچه گزارش آژانس مشخص نکرده که اطلاعات مربوط به سه سایت مورد بررسی را چه نهادی در اختیار آن قرار داده، اما تحقیقات آژانس چند ماه پس از آن آغاز شد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اسنادی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را که ادعا می‌شد از ایران سرقت شده، به‌طور عمومی منتشر کرد.

سایت تورقوزآباد نخستین‌بار توسط موساد افشا و از سوی نتانیاهو به‌عنوان یک «انبار مخفی اتمی» معرفی شد. آژانس در سال ۲۰۱۹ در این محل ذرات اورانیوم شناسایی کرد.

در واکنشی مشابه با عملیات اسرائیل در سال ۲۰۱۹، وزارت اطلاعات ایران در تاریخ ۱۰ ژوئن اعلام کرد که مجموعه‌ای از اسناد هسته‌ای را از داخل اسرائیل به دست آورده که نشان می‌دهد تل‌آویو به نهادهای بین‌المللی «گزارش‌های جعلی» داده تا ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را زیر سؤال ببرد. این وزارتخانه افزود: «نکته قابل‌تأمل‌تر آن است که همان تحریف‌های فریبکارانه... در گزارش‌ها و ادعاهای این نهادها تکرار شده و بازتاب یافته‌اند»؛ اشاره‌ای ضمنی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی.

اقدامات تلافی‌جویانه‌ در صورت تصویب قطعنامه

رافائل گروسی همچنین تأکید کرد که پیش‌نویس قطعنامه سه کشور اروپایی (E3) برای محکوم کردن ایران به دلیل «عدم پایبندی به تعهدات»، که مورد حمایت آمریکا نیز قرار دارد، نباید به‌عنوان اقدامی سیاسی در چارچوب مذاکرات دیپلماتیک گسترده‌تر تلقی شود. مقام‌های ایرانی هشدار داده‌اند که در صورت تصویب این قطعنامه در جلسه روز چهارشنبه شورای حکام، اقدامات تلافی‌جویانه‌ای اتخاذ خواهند کرد.

در مصاحبه‌ای در تاریخ ۹ ژوئن، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، تأکید کرد که «ما چیزی برای پنهان کردن نداریم» و آژانس را به جانبداری علیه تهران و اقدام تحت «فشار آمریکا» متهم کرد.

یک روز پیش از آن، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، هشدار داد که اگر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحت فشار اروپا قطعنامه محکومیتی علیه ایران تصویب کند، تهران فهرستی از اقدامات متقابل را برای پاسخ به آن آماده کرده است.

شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی

کمالوندی اقدامات آژانس را «سیاسی» توصیف کرد و تأکید نمود که تشدیدهای قبلی ایران - از جمله افزایش غنی‌سازی تا سطح ۶۰ درصد و نصب سانتریفیوژهای پیشرفته - پاسخ مستقیمی به قطعنامه‌های گذشته بوده‌اند. او هشدار داد که در صورت ادامه روند فعلی، ایران ممکن است گام‌های فنی و دیپلماتیک بیشتری بردارد.

سه کشور اروپایی (E3) با حمایت ایالات متحده، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را در تاریخ ۵ ژوئن به ۳۵ عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کردند.

این پیش‌نویس پس از گزارش فصلی آژانس در تاریخ ۳۱ مه تهیه شد؛ گزارشی که نشان داد تولید اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی ایران به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته و به ۴۰۸.۶ کیلوگرم رسیده، در حالی‌ که این مقدار در فوریه حدود ۲۷۵ کیلوگرم بوده است.

در صورت تصویب، این قطعنامه برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته ایران را ناقض تعهدات پادمانی‌اش معرفی خواهد کرد.

«اشتباه راهبردی بزرگ اروپا»

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در تاریخ ۶ ژوئن در شبکه اجتماعی ایکس با لحنی تند به سه کشور اروپایی واکنش نشان داد و آن‌ها را به «ساختن اتهاماتی» علیه ایران متهم نمود که هدفش ایجاد بحران است.

او نوشت: «این هشدار من را به خاطر بسپارید، چرا که اروپا در آستانه یک اشتباه راهبردی بزرگ دیگر است. ایران در برابر هرگونه نقض حقوق خود واکنشی قاطع نشان خواهد داد. مسئولیت کامل و مطلق این وضعیت با بازیگران بی‌مسئولیتی است که برای جلب توجه از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند.»

عراقچی همچنین به وقایع سال ۲۰۰۵ اشاره کرد، زمانی که مذاکرات هسته‌ای با سه کشور اروپایی شکست خورد و ایران بار دیگر فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم را از سر گرفت.

در پی آن، دولت‌های اروپایی تلاش کردند تا ایران را ناقض تعهدات پادمانی معرفی کرده و پرونده را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهند. ایران در واکنش اقدامات شفاف‌سازی داوطلبانه را متوقف کرد و برنامه غنی‌سازی خود را سرعت بخشید؛ رویدادی که عراقچی آن را «از بسیاری جهات تولد واقعی غنی‌سازی اورانیوم در ایران» معرفی کرد.

عباس عراقچی

تنش میان ایران و سه کشور اروپایی در حالی شدت گرفته که هم‌زمان بن‌بستی نیز میان ایران و آمریکا بر سر آینده برنامه هسته‌ای ایران وجود دارد.

واشنگتن بر این موضع پافشاری می‌کند که هرگونه توافق احتمالی باید مستلزم کنار گذاشتن غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران باشد، درخواستی که به طور قاطعانه از سوی تهران رد شده است. تهران خواسته‌های آمریکا را رد کرده و تأکید کرده است که غنی‌سازی، موضوعی غیرقابل مذاکره و از حقوق حاکمیتی ایران است.

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که گزارش‌هایی حاکی از آن است که اسرائیل آمادگی خود را برای حمله احتمالی به تأسیسات هسته‌ای ایران در صورت شکست دیپلماسی افزایش داده است.  اگر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای سخت‌گیرانه علیه ایران تصویب کند، اقدامات تلافی‌جویانه ایران احتمالاً هم جنبه سیاسی و هم جنبه فنی خواهند داشت.

نتیجه معکوس در مذاکرات با آمریکا

جدا از احتمال راه‌اندازی یک سایت جدید غنی‌سازی، تهران ممکن است تصمیم بگیرد سطح غنی‌سازی را بیش از پیش افزایش دهد یا تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته در حال کار را گسترش دهد. چنین روندی می‌تواند مذاکرات هسته‌ای با دولت دونالد ترامپ را پیچیده‌تر کرده و حتی نتیجه معکوس داشته باشد.

ایران همچنین ممکن است دسترسی و نظارت بازرسان آژانس را محدود یا به‌طور کامل تعلیق کند، اقدامی که باعث کاهش شفافیت و نظارت خواهد شد و احتمالاً تنش‌ها با سه کشور اروپایی را تشدید خواهد کرد.

با نزدیک شدن به اکتبر ۲۰۲۵ و انقضای مکانیزم بازگشت خودکار تحریم‌ها (اسنپ‌بک) که در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ پیش‌بینی شده بود، سه کشور اروپایی اعلام کرده‌اند که در صورت عدم همکاری بیشتر ایران با آژانس، ممکن است از این ابزار استفاده کنند.

ایران در گذشته به کشورهای اروپایی هشدار داده بود که اگر روند بازگرداندن تحریم‌ها دنبال شود و تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که تحت توافق ۲۰۱۵ لغو شده بودند، دوباره اعمال شوند، ممکن است از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج شود.